İma­nın ən önəm­li gös­tə­ri­ci­lə­rin­dən bi­ri in­sa­nın Al­la­ha olan eti­ba­rı və təs­li­miy­yə­ti­dir. Qu­ran­da «tə­vək­kül» ola­raq təqdim edilən bu xü­su­siy­yət hə­qi­qə­tən də iman gə­ti­rən in­san­la iman gə­tir­mə­yən in­san ara­sın­da­kı ən bö­yük fərq­lər­dən bi­ri­dir.

İn­kar­çı in­san üçün bü­tün dün­ya bir xa­os­dur. O, özü­nün tə­sa­dü­fən var ol­du­ğu­nu, ət­ra­fın­da­kı dün­ya­nın da tə­sa­düf­lər nə­ti­cə­sin­də ya­ran­dı­ğı­nı zənn edər. Bu və­ziy­yət­də heç bir za­man hə­qi­qi ar­xa­yın­lıq və sa­kit­lik hiss et­məz. Çün­ki hər an ba­şı­na bir şey gə­lə bi­lər və onu kədərləndirəcək ha­di­sə­lər ola bi­lər. Vax­tı­nın önəm­li bir his­sə­si­ni gə­lə­cək­lə bağ­lı hiss et­di­yi hə­yə­can­lar­la ke­çi­rir. Onun xoş­bəxt­li­yi­nə tə­sir gös­tə­rən yüz­lər­cə, min­lər­cə bir-bi­rin­dən ası­lı ol­ma­yan amil var­dır ki, bun­la­rın hər han­sı bi­ri «tə­sa­dü­fən» pis­li­yə uğ­ra­yıb hə­ya­tı­nı məhv edə bi­lər. Mə­sə­lən, sağ­lı­ğı­nı iti­rə bi­lər, iş­dən çı­xa­rı­la bi­lər ya da sev­di­yi bir in­san ölə bi­lər. Bü­tün bu sə­bəb­lə­ri müs­tə­qil və nə­za­rət­siz zənn et­di­yindən hər bi­ri üçün ay­rı-ay­rı­lıq­da narahat olar. Bu, yüz­lər­cə müs­tə­qil ami­lin ila­hi­ləş­di­ril­mə­si mə­na­sı­nı ve­rir. Çün­ki bir şey­dən qorx­maq ya da ona gü­vən­mək, Qu­ran­da bil­di­ril­di­yi­nə gö­rə, onu ila­hi­ləş­dir­mək mə­na­sı­nı verir.

Amma mö­min dün­ya­nın sir­ri­ni dərk et­miş­dir. Bu sirr hər şe­yin, hər mad­də­nin, hər can­lı­nın, hər var­lı­ğın Al­la­hın nə­za­rə­ti al­tın­da ol­du­ğu və Onun iz­ni və bil­gi­si xa­ri­cin­də heç bir şe­yin ger­çək­lə­şə bil­mə­yə­cə­yi sir­ri­dir.

«Onun al­nı­na ya­zıb nə­za­rət et­mə­di­yi heç bir can­lı yox­dur» («Hud» su­rə­si, 56) ya da «Göy­də və yer­də olan­lar Onun­dur: ha­mı­sı Ona kö­nül­dən ita­ət edir­lər» («Rum» su­rə­si, 26) ki­mi ayə­lər­də xə­bər ve­ri­lən bu sirr an­caq mö­min­lə­rin ma­lik ol­du­ğu «də­rin bir qav­ra­yış­la» («Hicr» su­rə­si, 75) dərk edi­lə bi­lər.

Bu və­ziy­yət­də mö­min hər şe­yin Al­la­hın ya­rat­dı­ğı qə­də­rə uy­ğun iş­lə­yə­cə­yi qanununun zə­ma­nə­ti al­tın­da­dır. Hə­ya­tı bo­yun­ca qar­şı­la­şa­ca­ğı hər ha­di­sə Al­lah tə­rə­fin­dən ya­zıl­mış alın ya­zı­sı­dır. Bu sə­bəb­dən də mö­min üçün heç bir za­man «pis» bir ha­di­sə ola bil­məz. Bə­zi şey­lər pis ki­mi gö­rün­sə də, hə­qi­qət­də, mö­min üçün xe­yir­li nə­ti­cə­lər ve­rə­cək­dir. Əgər Al­lah mö­mi­nin ba­şı­na bir ha­di­sə gə­tir­miş­dir­sə, müt­ləq on­da bir xe­yir var­dır. Mö­min za­hi­rən (gö­rü­nüş­də) pis ki­mi gö­rü­nən ha­di­sə­lə­rə qar­şı da son də­rə­cə səbir­li və inam­lı dav­ran­ma­lı­dır. Al­lah müt­ləq o pis gö­rü­nən ha­di­sə­ni xe­yi­rə çe­vi­rə­cək­dir.

Məhz da­xi­lin­də hiss et­di­yi bu çə­tin mü­ba­ri­zə­də mö­mi­nə ən bö­yük ra­hat­lıq və sa­kit­lik ve­rən bu ov­qat­dır. Qu­ra­na nə­zər ye­ti­rər­kən bü­tün Rə­sul­la­rın və on­lar­la bir­lik­də iman gə­ti­rən mö­min­lə­rin son də­rə­cə çə­tin ha­di­sə­lər­lə qar­şı­laş­dıq­la­rı­nı və za­hi­rən son də­rə­cə «pis» və­ziy­yət­də qal­dıq­la­rı­nı gö­rü­rük.

Hər mö­min in­kar­çı­lar tə­rə­fin­dən təzyiq görmüş, ölüm­lə hə­də­lən­miş, əziy­yət və iş­gən­cə çək­miş, hə­qa­rə­tə mə­ruz qal­mış, bə­zi­lə­ri isə öl­dü­rül­müş, şə­hid olmuşlar. An­caq ye­nə Qu­ra­na nə­zə­r ye­ti­rsək, mö­min­lə­rin bü­tün bu hü­cum­la­ra qar­şı son də­rə­cə inam­lı və təmkinlə dav­ran­dıq­la­rı­nı gö­rə­rik. Çün­ki Qu­ra­nın biz­lə­rə nü­mu­nə gös­tər­di­yi bu mö­min­lər hər ha­di­sə­nin Al­lah tə­rə­fin­dən ya­ra­dıl­dı­ğı­nı və hər ha­di­sə­nin ar­xa­sın­da xe­yir ol­du­ğu­nu bi­lə­rək hə­rə­kət edir­lər. On­lar Al­la­hın mö­min­lə­ri kö­mək­siz qoy­ma­ya­ca­ğın­dan, mö­min­lə­rə güc­lə­ri­nin çat­ma­ya­ca­ğı çə­tin­lik ver­mə­yə­cə­yin­dən və çək­dik­lə­ri sı­xın­tı­la­rın əvə­zi­ni axi­rət­də on­la­ra ba­ğış­la­ya­ca­ğın­dan əmin­dir­lər. Qu­ran­da verilən yüz­lər­lə ayə­də Al­la­ha inam və təs­li­miy­yət vurğula­nı­r. Bir ayə­də be­lə bil­di­ri­lir:

«De: «Al­la­hın bi­zim üçün yaz­dı­ğın­dan baş­qa bi­zə heç bir şey üz ver­məz. O bi­zim ix­ti­yar sa­hi­bi­miz­dir. Bu­na gö­rə də mö­min­lər yal­nız Al­la­ha tə­vək­kül et­sin­lər!»« («Töv­bə» su­rə­si, 51).