Mö­mi­nin ən mühüm xü­su­siy­yət­lə­rin­dən bi­ri də son də­rə­cə qətiyyətli ol­ma­sı­dır. O, heç za­man şövq və hə­yə­ca­nı­nı itir­məz. Onun məq­sə­di yal­nız Al­la­hın ra­zı­lı­ğı­nı qa­zan­maq­dır. Bu­na gö­rə heç bir çə­tin­lik onu yo­lun­dan dön­də­rə bil­məz. İn­san­la­rın onun haq­qın­da nə dü­şün­dük­lə­ri də önəm­li de­yil­dir. Ye­ga­nə is­tə­yi Al­la­hın rıza­sı­dır; bü­tün hə­ya­tını bu hə­də­fə gö­rə plan­daş­dı­rı­r.

Allah mö­min­lə­rin qətiyyətli olmalarını müx­tə­lif formalarda sı­naq­dan ke­çi­rir. Mə­sə­lən, Al­lah mö­min­lə­rə bir müd­dət sı­xın­tı ve­rə bi­lər; on­la­rı tər­bi­yə et­mək üçün çə­tin­lik ve­rə bi­lər. Qu­ran­da bu və­ziy­yət be­lə açıq­la­nır:

«Əl­bət­tə, Biz si­zi bir az qor­xu, bir az ac­lıq, bir az da mal, can və məh­sul qıt­lı­ğı ilə im­ta­han edə­rik. Səbir edən şəxs­lə­rə müj­də ver!» («Bə­qə­rə» su­rə­si, 155).

Qə­ti dü­şün­cə­yə sa­hib olan mö­min, ayə­də bil­di­ril­di­yi ki­mi, ona qar­şı gə­lən bü­tün çə­tin­lik­lə­rə səbr edər. Qu­ran­da mö­min­lə­rin bu dav­ra­nı­şı be­lə bil­di­ril­miş­dir:

«Ne­çə-ne­çə pey­ğəm­bər bir yı­ğın Al­lah­pə­rəst­lə bir­lik­də vu­ruş­muş­lar. La­kin on­lar Al­lah yo­lun­da çək­dik­lə­ri mü­si­bət­lə­rə gö­rə nə zə­if­lik, nə aciz­lik gös­tər­miş, nə də bo­yun əy­miş­lər. Al­lah səbr edən­lə­ri se­vər! On­la­rın: «Ya Rəb­bi­miz, gü­nah­la­rı­mı­za və iş­lə­ri­miz­də həd­di aş­dı­ğı­mı­za gö­rə bi­zi ba­ğış­la! Qə­dəm­lə­ri­mi­zi möh­kəm­lən­dir və ka­fir­lə­rə qə­lə­bə çal­maq­da bi­zə kö­mək et!» – de­mək­dən baş­qa söz­lə­ri ol­ma­mış­dır» («Ali-İm­ran» su­rə­si, 146-147).

Bu­nun ək­si­nə, qə­tiy­yət gös­tər­mə­mək qəl­bi iman ba­xı­mın­dan xəs­tə olan­la­ra ya­ra­şan dav­ra­nış­dır. Bir ayə­də be­lə bu­yu­ru­lur:

«Sən­dən izn is­tə­yən­lər an­caq Al­la­ha, axi­rət gü­nü­nə iman gə­tir­mə­yən­lər və ürək­lə­ri şəkk-şüb­hə­yə dü­şən­lər­dir. On­lar öz şüb­hə­lə­rin­də tə­rəd­düd edib du­rar­lar» («Töv­bə» su­rə­si, 45).

Çə­tin­lik­lər­lə ya­na­şı, yax­şı im­kan­la­rın da in­san üzə­rin­də zə­if­lə­di­ci tə­si­ri var­dır. Ra­hat­lıq bir çox in­sa­nın hə­yə­ca­nı­nı və şövqünü sön­dü­rür. İn­sa­na Al­lah­dan ne­mət gə­lən­də ər­kö­yün­lük edə­rək Alah­dan üz dön­dər­mə­si ayə­lər­də in­kar­çı xü­su­siy­yət ki­mi bildirilir. Qu­ran­da bu və­ziy­yət be­lə bil­di­ril­miş­dir:

«İn­sa­na bir sı­xın­tı üz ve­rən za­man uza­nan­da da, otu­ran­da da, ayaq üs­tə du­ran­da da Bi­zə dua edər. La­kin onu sı­xın­tı­dan qur­tar­dıq­da on­dan öt­rü bi­zə heç dua et­mə­miş çı­xıb ge­dər. Həd­di aşan­la­ra əməl­lər be­lə­cə yax­şı gös­tə­ril­di» («Yu­nus» su­rə­si, 12).

Bu isə mö­min­lə­rə aid olan xü­su­siy­yət de­yil­. Əl­lə­ri­nə nə qə­dər yax­şı im­kan­lar ke­çir­sə-keç­sin (fi­ra­van­lıq, dəb­də­bə, pul, iq­ti­dar ki­mi), bu, on­la­rın dü­şün­cə­lə­ri­ni po­zub ira­də­siz dav­ran­ma­la­rı­na sə­bəb ol­maz. Çün­ki mö­min bü­tün bun­la­rın Al­lah­dan gə­lən ne­mət ol­du­ğu­nu və Al­lahın istədiyi an bun­la­rı ge­ri ala biləcəyini dü­şü­nər. Bu sə­bəb­dən ər­kö­yün­lü­yə alu­də ol­maz.

Cid­di səy gös­tər­mək, if­rat­dan qa­ça­raq ruhdan düşməmək mö­min­lə­rin səbr­li və əzmkar olduqlarını göstərən xü­su­siy­yət­lə­r­dir. Ayə­də «axi­rət üçün cid­di səy gös­tə­rən­lər»dən be­lə bəhs edi­lir:

«Mö­min olub axi­rə­ti is­tə­yən və onun uğ­run­da ça­lı­şan­la­rın zəh­mə­ti qə­bul olu­nar» («İs­ra» su­rə­si, 19).

Al­lah bir ayə­də «Yox­sa on­lar düz­gun iş gör­müş­dü­lər?! Elə isə Biz də düz­gün iş gö­rü­rük!» («Zux­ruf» su­rə­si, 79) de­miş­dir. Şüb­hə­siz, bu xü­su­siy­yət Al­la­hın yer üzə­rin­də­ki xə­li­fə­lə­ri olan mö­min­lə­rə də xas­dır.

Ruhdan düşməmək, hə­mi­şə şövq­lü və hə­yə­can­lı ol­maq Al­la­hın əm­ri­dir. Al­lah bir ayə­də be­lə bu­yu­rur: «Ruh­dan düş­mə­yin və qəm­gin ol­ma­yın. Hal­bu­ki, əgər mö­min­si­niz­sə, siz çox yük­sək­də du­rur­su­nuz!» («Ali-İm­ran» su­rə­si, 139).

Səbr və əzmkarlıq mö­minlərə yaraşan xü­su­siy­yə­t­dir. Mö­min­lər «Mö­min­lər içə­ri­sin­də elə­lə­ri var­dır ki, Al­lah­la et­dik­lə­ri əh­də sa­diq olar­lar. On­lar­dan ki­mi­si şə­hid ol­muş, ki­mi­si də göz­lə­yir. On­lar əs­la də­yiş­məz­lər» («Əh­zab» su­rə­si, 23) ayə­sin­də ol­du­ğu ki­mi, ölə­nə qə­dər ey­ni səbr və möh­kəm­li­yi Al­la­hın ri­za­sı uğ­run­da gös­tə­rən in­san­lar­dır. Nə et­dik­lə­ri bəl­li ol­ma­yan, mö­min­lə­rin ya­nın­da bir cür, in­kar edən­lə­rin ya­nın­da isə baş­qa cür hə­rə­kət edən mü­na­fiq xa­rak­ter­li in­san­lar isə son də­rə­cə qeyri-sabit halda hərəkət edirlər. On­lar mö­min­lər uğur qa­zan­dıq­da «Biz də siz­də­nik» de­mə­lə­ri, ya da çə­tin­li­yə dü­şər­kən mö­min­lər­dən uzaq dur­ma­ğa ça­lış­ma­la­rı bu­nun ən bariz nü­mu­nə­lə­rin­dən­dir.

Al­lah bir ayə­sin­də «qüv­vət və mə­ta­nə­tin ürək­lə­ri­nə ve­ril­di­yi» («Kəhf» su­rə­si, 14) ma­ğa­ra əh­lin­dən bəhs edir. İn­kar­çı cə­miy­yə­tin içə­ri­sin­də Al­la­ha qar­şı sə­da­qət gös­tə­rən bu gənc­lər mö­min­lər üçün qətiyyətlilik ba­xı­mın­dan ən gö­zəl nü­mu­nə­lər­dən bi­ri­ni təş­kil edir­lər. İba­dət­lərin­də və gö­zəl əx­laq­larında da­vam­lı­lıq gös­tər­mək də əzmkarlıq ba­xı­mın­dan parlaq nü­mu­nə­dir. Mö­mi­nin Al­lah qar­şı­sın­da­kı və­zi­fə­si ölə­nə­dək səbr­li ol­maq və Al­la­ha ver­di­yi sö­zə əməl et­mək­dir.

«Sə­nə be­yət edən­lər, şüb­hə­siz ki, Al­la­ha be­yət et­miş olur­lar. Al­la­hın əli on­la­rın əl­lə­ri­nin üs­tün­də­dir. Kim poz­sa, an­caq öz əley­hi­nə poz­muş olar. Kim Al­lah­la et­di­yi əh­di ye­ri­nə ye­tir­sə, ona bö­yük mü­ka­fat ve­rər!» («Fəth» su­rə­si, 10).