Vüsal Məmmədovun modern.az saytına müsahibəsindəki iddialara cavablar

vusal_mamedov_01101420 İyun 2016-cı il tarixində modern.az saytında jurnalist Vüsal Məmmədovun müsahibəsi yayımlandı. V. Məmmədovun fəlsəfi düşüncələrinin əsas yer tutduğu bu müsahibədə elmi cəhətdən bir çox nöqsanlı məqamlara yer verilib ki, bu cavab məqaləmizdə toxunulan məsələlərin həqiqi üzünü ortaya çıxaracağıq. Öz fəlsəfi düşüncələrinə geniş yer verdikdən sonra V. Məmmədov deyir:

Mən ateistəmsə, bu, ancaq o deməkdir ki, dini təfəkkürü yox, elmi dünyagörüşünü əsas götürürəm. Həyatı, kainatı elmi təfəkkürlə dərk etməyə çalışıram. Bu zaman elmi düşüncəyə zidd olan bütün fikirləri kənara qoyuram”.

Vüsal Məmmədov: “mən ateistəmsə, elmi dünyagörüşünü əsas götürürəm”,- deyir. Bu sözləri oxuyan bir insan düşünə bilər ki, sanki ateizm elmi bir açıqlamadır. Lakin ateizm heç bir zaman elmə əsaslanmayıb. Bunu Vüsal Məmmədovun elə özünə nümunə götürdüyü ateizmin bayraqdarı Riçard  Dokinzin sözlərindən görə bilərik: “Darvin intellektual səviyyədə qane olmuş bir ateist olmağa imkan yaratdı”.1 ““Növlərin Mənşəyi” kitabından öncə ateist olmaq çox çətin idi”,- başqa bir reportajında Dokinz xüsusilə vurğulayır.2 Deməli, ateistlər Darvindən öncə heç də elmə əsaslanaraq ateist olmurdular. Darvindən sonra isə, ateistlər özlərinə uydurma bir əsas tapdılar, hansı ki, elmlə yaxından-uzaqdan heç bir əlaqəsi yox idi. Bu gün də ateistlər “elmə əsaslanırıq” deyərkən, əslində, Darvinin içi puç fantaziyalarına əsaslanırlar.

Məşhur alim, Fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı Robert Millikanın ateizmin elmi olmadığı ilə bağlı fikirlərinə nəzər salaq: “Ateizm o qədər elmdənkənardır ki, elmin ruhuna bundan da zidd olan ikinci bir anlayış təsəvvür etmək olmur”.3 Oxumağa davam et

Daha keyfiyyətli siyasət üçün daha çox qadın

womanDünyadakı insanların demək olar ki, yarısı qadınlardan ibarətdir. İlk başda bərabər kimi görünən bu bölgünü qadınlara verilən dəyərdə və cəmiyyətdəki mövqelərində isə görmək mümkün deyil. Demək olar ki, bütün cəmiyyətlərdə qadınların təhsil səviyyəsi kişilərə nisbətən daha aşağıdır. İşləməyən qadınların sayı daha çoxdur. Qadınlar eyni işlərdə birlikdə çalışdıqları kişilərdən daha az əmək haqqı alırlar. Bütün bunlarla yanaşı inkişaf etmiş ölkələrdə belə qadınlar kişilərin zorakılığına məruz qalır. Halbuki qadına dəyər vermək, qadınları önə çıxarmaq və həyatın bir hissəsi olmalarını təmin etmək üstün keyfiyyətdir. Qadına qayğı göstərmək, qadınların gələcəyini düşünmək, şərəfini, namusunu qorumaq da gözəl əxlaqın tələbidir.

Qadınların varlığı o cəmiyyətə keyfiyyət gətirir, qadınların iştirakı ilə hər mühit gözəlləşir, daha görkəmli hala gəlir. Siyasət kimi sərt metodların istifadə edildiyi sahələrdə qadınlar iştirak etdikdə nəzakət formalaşır, anormallıqların qarşısı alınır.

Düşündürücü olan isə qadınların siyasətdəki yerinin kişilərə görə daha məhdud olmasıdır. Dünyada qadınların parlamentlərdə təmsil olunma nisbəti orta hesabla 20.9%-dir. (1) Oxumağa davam et

Sam Harrisin xətaları və azad iradə gerçəyi

Sam HArrisYaradıcının varlığını inkar etmə üzərində qurulmuş ateist fəlsəfə  “din anlayışına ehtiyac olmadığı”nı irəli sürür.

Bu yazıda haqqında bəhs ediləcək ateist yazıçı Sam Harris də “The Moral Landscape” adlı kitabında “ictimai əxlaq üçün dinə lazım olmadığı” və “duyğu və düşüncələrin biokimyəvi səbəbləri olduğu” kimi təlqinlər verir. Əvvəla qeyd etmək lazımdır ki, hər insan həyatı və hadisələri istədiyi şəkildə şərh edə bilər. Ancaq insanları yanlış istiqamətləndirmək, elmi həqiqətlərdən uzaq fikirlər yayaraq doğrulardan uzaqlaşdırmaq qəbuledilməzdir. Ateistlərin müdafiə etdikləri anlayışlardakı yanlışların elmi olaraq dəyərləndirilməsi bu səbəbdən vacib və əhəmiyyətlidir.

Biz də bu yazımızda Sam Harrisin həmin kitabında izah etməyə çalışdığı zehniyyətin qüsurlarını və səhvlərini müzakirə edəcəyik. Bundan başqa, əxlaqın zəruriliyini və azad iradə anlayışının ateistlərin mülahizələrini necə etibarsız etdiyini açıqlayacağıq. Oxumağa davam et

Dünyanın ən yoxsul insanları dünyanın ən zəngin qitəsindədir

poverty-shoes*1200xx3870-2177-0-199Dünya əhalisinin 15%-ni məskunlaşdırır.

Yeraltı və yerüstü zənginlikləri baxımından isə dünyanın ən dəyərli bölgəsidir.

Dünyadakı qaz ehtiyatlarının 8%-inə malikdir. Qitədəki 45 ölkədə neft yataqları mövcuddur.

Dünyadakı kobaltın 57%-i, almazın 47%-i, manqanın 49%-i, fosfatın 31%-i, qızılın isə 21%-i bu qitədə yerləşir. Bundan əlavə, qitə hidroelektrik enerjisi, günəş enerjisi və geoistilik enerji baxımından da çox geniş potensiala malikdir.

Əkinçiliyə əlverişli əraziləri də olduqca çoxdur. Dünyanın bir çox ölkəsi bu qitədə torpaq icarəyə götürərək kənd təsərrüfatı ilə məşğul olur. Bütün bu xüsusiyyətləri ilə birlikdə Afrika ərazisinə görə dünyanın ikinci ən böyük qitəsidir.

Bu məlumatlar insana təbii olaraq Afrika qitəsinin ən zəngin ölkələr və insanlar diyarı olduğunu düşündürür. Ancaq vəziyyət tam əksinədir.

Afrika dünyanın ən yoxsul və ən az inkişaf etmiş qitəsidir. Dünyadakı ən kasıb 49 ölkədən 34-ü Afrikadadır. Qitə əhalisinin 40%-dən çoxunun gündəlik 1 dollardan az gəliri var. Üstəlik qitəyə vətəndaş müharibələri, terror, xəstəliklər, yoxsulluq və aclıq hakimdir. Oxumağa davam et

Yalçın İslamzadənin “Təkamül nəzəriyyəsi sübut olunub” başlıqlı müsahibəsinə cavab

BDC37BAC-30AE-431B-A701-317E237C6081_mw1024_s_nBu məqaləmiz təkamülçü yazıçı, fizik Yalçın İslamzadənin yaxın günlərdə kulis.az saytına verdiyi “Təkamül nəzəriyyəsi sübut olunub” başlıqlı müsahibəsinə cavab mahiyyəti daşıyır. Daha öncə Yalçın İslamzadənin ““Təkamül: İstifadə Rəhbəri” kitabı nədən bəhs edir?” məqaləsinə cavabməqaləmizdə də Y. İslamzadənin darvinizmlə bağlı xətalı şərhlərinə açıqlama gətirmişdik.

Müsahibə, ümumilikdə, fəlsəfi məzmun üzərində qurulsa da, müəyyən nüanslar olub ki, Y. İslamzadə bu amilləri darvinizmə dəlil kimi təqdim etmişdir. İndi isə, gəlin sırayla bu iddialara elmi cavabları təqdim edək:

I iddia. “(Təkamül nəzəriyyəsi) olduqca yüksək açıqlama gücünə sahib bir nəzəriyyədir və gücünü üç sadə anlayışdan alır: 1) variasiyalar – bütün fərdlər fərqlilik göstərir; 2) təbii seçmə – variasiyalar həyatda qalmaq baxımından avantaj və dezavantajlar yaradır, təbii seçmə prinsipi hansı variasiyaların həyatda qalacağına qərar verir; 3) irsiyyət – həyatda qalan fərdlər bu fərqlilikləri öz uşaqlarına ötürürlər”.

Variasiya, təbii seçmə və irsiyyət anlayışlarının təkamül nəzəriyyəsinə “güc” verdiyini iddia etmək bu məfhumların həqiqi mahiyyətini bilməməkdən qaynaqlana bilər. Oxumağa davam et

Şahin Həsənlinin “Təkamül Allahın qoyduğu nizam kimi başa düşülməlidir” məqaləsinə cavab

99803.05.2016 tarixində kulis.az saytında xalq arasında Hacı Şahin kimi tanınan ilahiyyatçı Şahin Həsənli adından “Təkamül Allahın qoyduğu nizam kimi başa düşülməlidir” adlı bir məqalə  yayımlandı. Məqalədə həm elmi, həm də dini olaraq bir çox  yanlış fikirlər qeyd edilmişdir. Bu məqalədə Şahin Həsənlinin məqaləsində yanlış qeyd etdiyi elmi məqamlara elmi faktlarla, dini məqamlara isə Quran ayələri ilə cavablar verərək məsələyə aydınlıq gətirməyə çalışacağıq.

Məqalədə təkamül iddiasına cavaba keçməmişdən əvvəl Şahin Həsənlinin elmin və dinin məqsədi ilə bağlı iddialarına da cavab verək. Məqalənin 3-cü abzasında belə bir cümlə var: Bu baxımdan İslama görə, dinin vəzifəsi immanent aləmdəki hadisələri izah etmək deyil, transsendent aləmdən xəbər verməkdir. Pozitivist metodologiyaya əsaslanan elmin araşdırma predmeti isə yalnız maddi aləmdir. Bu baxımdan dinlə elmin predmeti və dili arasında sərhəd çəkilməlidir”. Eyni zamanda, məqalənin 4-cü abzasında: “Fərqlər isə axtarış sahələrindədir – dinin sahəsi qeyb, elmin sahəsi isə maddi aləmdir,- formasında bir cümlə də qeyd edilir.  Öncəliklə, qeyd edək ki, bu fikirlər həm elmi, həm də dini olaraq yanlışdır. Quranda heç bir ayədə dinin vəzifəsinin sadəcə Allahın qatından, Axirətdən və bu dünyaya aid olmayan aləmdən məlumat vermək olduğu yazılmayıb. Şahin Həsənli isə dinin vəzifəsinin bu dünyadakı hadisələri izah etmək olmadığını iddia edərək, dinin vəzifəsinin sadəcə digər aləm haqqında məlumat vermək olduğunu irəli sürür. Oxumağa davam et

Nitqin mənşəyi: təkamül fərziyyəsinin paradoksu

languages-word-cloudBiz danışarkən fikirlərimizi nitq sayəsində nizamlı qəliblər və qarşı tərəfin anladığı mənalı ifadələrlə çatdırırıq. Bunların hər biri olduqca ixtisaslaşmış əzələ hərəkətləri və söz sıralaması tələb etdiyi halda, biz bunlara diqqət ayırmırıq. Biz sadəcə söhbəti “arzulayırıq”. 100-ə yaxın əzələnin uyğun şəkildə yığılıb-açılaraq səslər, hecalar və sözlər çıxarması və mübtəda, xəbər, zərflik kimi üzvlərin uyğun zamanda işlədilməsi nəticəsində qarşı tərəfin başa düşdüyü cümlələr ortaya çıxır. Bu qədər kompleks mərhələlərə əsaslanan bir istedadı istifadə etmək üçün bizim “arzulamaq”dan başqa, demək olar ki, heç bir şey etməməyimiz, nitqin bioloji formalarla məhdud istedad olmadığını açıq şəkildə göstərir.

İnsanın danışıq bacarığı təkamül prosesinin xəyali zərurətləri və ya xəyali mexanizmləri ilə izah oluna bilməyən olduqca mürəkkəb qabiliyyətdir. Təkamülçülər çox çalışsalar da, kompleks bir istedad olan nitqin sadə heyvani ünsiyyət formalarından  təkamül keçirdiyi iddialarına dəlil göstərməkdə tamamilə uğursuz olublar. Pensilvaniya Universitetindən Devid Premakın “insan dili təkamül nəzəriyyəsi üçün bir ləkədir”1 şəklindəki sözləri bu uğursuzluğu birmənalı şəkildə ortaya qoyur. Oxumağa davam et

İlahiyyatçı Şahin Həsənlinin Çarlz Darvin və təkamül fərziyyəsi ilə bağlı iddialarına cavab

4V547tN2s9gS27/11/2015 tarixində ilahiyyatçı Şahin Həsənlinin Moderator.az saytında müsahibəsi təqdim edilmişdir. Müsahibədə Hacı Şahinin bir çox mövzuda fikirləri qeyd edilmişdir. Lakin bu məqalədə biz müsahibədəki sadəcə təkamül fərziyyəsi və Darvinlə bağlı qeyd olunan fikirlərə münasibətimizi bildirəcəyik.

Öncəliklə, bunu qeyd etmək lazımdır ki, dünyanın hər yerində ilahiyyatçıların, adətən, dünyəvi elmlərlə maraqlanmamasının fəsadları çox böyük olur.  Bu böyük fəsad, əsasən də, ateizm qarşısındakı məğlubiyyət və təslimiyyətlə nəticələnir. Son dövrlər, xüsusilə də, Türkiyədə bir çox ilahiyyatçı ateizm qarşısında qaldıqları çarəsizlikdən, acizlikdən, təslimiyyətçilikdən qaynaqlanan səbəblə, bəzən isə özlərini ateist dairələrə elmə önəm verirmiş kimi göstərmək məqsədi ilə darvinizmin, əslində, dinə zidd olmadığını və hətta Quranda da olduğunu iddia edirlər. Və beləliklə, həm qarşısında çarəsiz qaldıqları ateizm iddialarına cavab verməkdən xilas olurlar, həm də  ateistlərə də öz aləmlərində “elmə önəm verirmiş” kimi bir görüntü verdiklərini zənn edirlər. Bəzi ateistlərə bu “uzlaşma” xoş gəlsə də, ateizmin nüfuzlu adları bəzi ilahiyyatçıların bu təşəbbüslərinin bihudə olduğunu hər fürsətdə dilə gətirirlər. Hal-hazırda dünyada ateizmin başlıca təbliğatçısı kimi tanınan təkamülçü Riçard Dokinz deyir:

“Daha təcrübəli ilahiyyatçılar isə təkamül nəzəriyyəsi ilə yaxşı yola gedirlər. Düşünürəm ki, onlar aldanırlar…”1

Çoxdandır ki, İranda, Türkiyədə və s. ölkələrdə olan bu “moda” artıq Azərbacana da gəldi. Azərbaycanda ən çox tanınan ilahiyyatçılardan əsasən “Hacı Şahin”  kimi tanınan Şahin Həsənli də son müsahibələrindən birində təkamül fərziyyəsinin əsaslı elmi nəzəriyyə olduğunu, dinin də bu nəzəriyyəni tam olaraq inkar etmədiyini və Darvinin özünün də, əslində, inanclı olduğunu vurğuladı.  Gəlin indi Hacı Şahinin iddialarının əsaslı olub-olmadığını araşdıraq. Oxumağa davam et