İn­san­lar yü­zil­lər­dir ki, «kai­nat ne­cə ya­ran­ıb?» sua­lı­na ca­vab ax­ta­rır­lar. Ta­rix bo­yun­ca bu­nun­la bağ­lı min­lər­lə mo­del ortaya atılıb. La­kin biraz araşdıranda bəl­li olur ki, bu nəzəriyyələrin ha­mı­sı tə­məl­də iki mo­del­dən bi­ri­nin üzə­rin­də qu­ru­lmuşdur. Bun­lar­dan bi­ri ar­tıq heç bir el­mi da­ya­ğı və əsa­sı qal­ma­yan «son­suz kai­nat», ikin­ci­si isə ha­zır­da bü­tün el­mi çev­rə­lər­də qə­bul olu­nan «bö­yük part­la­yış» mo­de­li­dir. Bi­rin­ci mo­del kai­na­tı­n baş­lan­ğı­cı və so­nunun ol­ma­dı­ğı­nı, ikin­ci­si isə ək­si­nə kainatın bö­yük bir part­la­ma nə­ti­cə­sin­də ya­ran­dı­ğı­nı və fasiləsiz olaraq ge­niş­lən­di­yi­ni nə­zər­də tu­tur. Ar­tıq etibarlılığını iti­ri­miş bi­rin­ci mo­del kai­na­tın hü­dud­suz, əzə­li və əbə­di ol­du­ğu­nu, hə­mi­şə də bu vəziyyətdə qa­la­ca­ğı­nı nə­zər­də tu­tur. Bu nə­zə­riy­yə Qədim Yu­na­nıs­tan­da ya­ran­mış, da­ha son­ra Av­ro­pa İn­ti­ba­hı dövründə ye­ni­dən gün­də­mə gəl­miş ma­te­ria­list fəl­sə­fə­nin əsa­sın­da qurulmuşdu. Əs­lin­də İn­ti­bah elə qədim yu­nan fi­lo­sof­la­rı­nı araşdırmaq məqsədi güdürdü. Be­lə­cə, ma­te­ria­list fəl­sə­fə və onun dəs­tək­lə­di­yi son­suz kai­nat an­la­yı­şı fəl­sə­fə və ideo­lo­gi­ya­nın toz­lu rəf­lə­rin­dən çı­xa­rı­la­raq, el­mi ger­çək ki­mi in­san­la­ra təq­dim olun­du.

Karl Marks, Frid­rix En­gels ki­mi ma­te­ria­list fi­lo­sof­lar öz fi­kir­lə­ri­ni məhz bu zə­min­də for­ma­laş­dı­rmışdılar və bu sə­bəb­dən də «son­suz kai­nat» ide­ya­sı XX əs­rə gə­lib çıx­mış­dı. Ötən əs­rin ilk ya­rı­sı­na qə­dər gün­dəm­də olan bu mo­de­lə gö­rə kai­nat yox­dan var edil­mə­yib və heç vaxt da yox ol­ma­ya­caq. Gu­ya kai­na­tın sabit (sta­tik) qu­ru­lu­şu var. Hal­bu­ki, el­min in­ki­şa­fı nə­ti­cə­sin­də əl­də edilən nailiyyətlər bu nə­zə­riy­yə­nin tamamilə susdurdu. Bəl­li ol­du ki, kai­nat son­suz de­yil – kainatın başlanğıcı və sonu vardı. Oxumağa davam et →